ПББ тест География сұрaқ-жaуaп 9-нұсқа аттестация

ПББ тест География сұрaқ-жaуaп 9-нұсқа аттестация

GPS жүйесі (Жаһандық жайғастыру жүйесі)

ХІІІ ғасырда Алакөл және Балқаш көлдері жайында алғашқы деректер келтірген: П. Карпини мен В.Рубрук

"Қара аралдар" тобы: Меланезия

«Неохим» кәсіпорны қабырға блоктар мен пенобетон өнімін шығарады: Ақтөбе, Алға қаласы

1000 адамға шаққандағы туу мен өлім арақатынасы: табиғи өсім

1717 жылы ашылған кен орны-Алтайда қорғасын мен мырыш 

1874ж Оңтүстік Америка климатының өзіндік ерекшелігін зерттеген ғалым-Воейков

1968 жылы құрылған қорық: Қорғалжың

1999 жылы қазақтар үлесі:7 млн 985

20 ғ дың 30 жылдары Сталиндік зорлық зомбылықта ҚР халқы: 2 млн азайды

2004 жылғы статистика бойынша ірі қара өсіруден -Европада Франция 1-орында

3000 нан астам гейзерлер  мен ыстық бұлақтары бар географиялық нысан?-ЙЕЛЛОСТАУН

40% саванна қай жерді алып жатыр: Африка

70% елімізді қамтамасыз етіп отырған өнеркәсіп-Қарашығанақ

Австарияға тән қасиет: ең аласа,сөнбеген жанартаулары жоқ бірден бір материк.ең құрғақ.алғашқы сүт қоректілер ,биік ағаштары бар.ең ірі маржан құрылымы улкен тосқауыл рифі орналасқан.

Австралиядағы материктерде кумды жерлерде өсетін астык тұқымдас шөптесін өсімдік: флиндерс,  митчелл, ксерофиттер

Австралияның қой шаруашылығына мамандануы ... түсіндіріледі: Табиғи жайылымның молдығымен

Адамзат өркериеті жоғалып жойылып кетуі мүмкін емес" деп айтқан ғалым: Вернадский

Азия аралдарындағы ең мықты экономикалық дамыған мемлекет: Жапония 

Азия тынық мұхитында кездесетін алып елдер- АҚШ Қытай Жапония,   Ресей Қытай Жапония

Азияның тынық мұхит жағалауындағы Оңтүстік корея, Сингапур тайван

АҚШ-тың ғарыштык техника электроника шығаратын қаласы: ЛОС-АНДЖЕЛОС

Ақ тырнақты аю Ақсу жабағалы қорығында кездеседі

Ақтөбе обл көмір кен орны:  Біршоғыр

Ақтөбе обл мұнай кен орны. Кеңқияқ,  Жаңа жол Шұбарқұдық.

Ақтөбе рентген аппараты

АҚШ тың батысындағы ғарыш кемесін жасайтын қала:Лос Анджелос

АҚШ тың ҒТР жетістіктеріне жеткен ауданы: Оңтүстік 

АҚШ тың Мексикадан 1848  жылы сатып алған жері: Нью Мексика,Калифорния

АҚШ экономикалық аудандары-4

АҚШ-пен құрлық арқылы шектеспейтін штаты- Аляска

АҚШ-тағы Атланта қаласы маманданған өнеркәсіп: Тоқыма

АҚШ-тың ғылымды қажет ететін аймағы-Калифорния

АҚШ-тың ғылыми тех револ жетістіктеріне жеткен, ауылшаруашылық дамыған экономикалық аудан: Оңтүстік аудан

Ақш-тың мексикадан сатып алған жері:Колифорния, Аризона, Нью Мексика

Ақш-тың тектоникалық өзгеріске ұшыраған көлдері-Никарагуа Манагуа

Аласа тау жоталарынан салыстырмалы түрде жылы теңізге қарай соғатын суық,күшті жел-Бора

Алатау сиыры, етті  сүтті ақбас  сиыры өсірілетін аймақ- Алматы, Шығыс Қазақстан

Алматы мен шымкент қандай минералды құрылыс материал/н шығарады: Керамзит және саз

Алматының 2017 ж өткен 38 дүниежүзілік қыстық универсиада астанасы болып ресми жариялағанын жеткізген FIZV   президенті- Клод Ку ғалым

Алып планеталар тізімінде кірмейтін планетаны анықтаңыз- Меркурий

Альпі қатпарлығы кезеңдер-Алтай, Тянь Шань

Аляска жотасында д.ж ең үлкен тау мұздығы, ұзындығы 145км-Хабборд

Аляска тау жоталарына салыстырмалы түрде жылы теңізге қарай соғатын суық, күшті жел-БРИЗ

Амазонканың ылғалды экваторлық орманы:Гилея

Амангелді газ конденсаты кен орны — Шу-Сарысу шөгінді алабының Мойынқұм ойысындағы газ кенорны. Құрылым 1974 жылы сейсмобарлаумен іздестіру бұрғылауын жүргізуге дайындалды. 1975 жылы газ бұрқағы атқылап, кен орны ашылған.

Америкаға көшіп барған скандинавия және тағы бір ел халықтары қай дінді ұстанды-Католик, Протестант, провослов

Американың шаруашылық-мәдениеті дамуына бастама болған тайпалар-майя,ацтек,инктер 

Анд тауының символы-Кондор Құс

Анд тауының аудармасы: Мыс

Антарктида жағалауын шайп жатқан теңіздер: Уэдделл, Росс

Антарктида жағалауындағы теңіздер: Уэддель, Амундсен, Белинсгаузен, Росс

Антарктида материгінің поляр күндерінің саны-180

Антициклон дегеніміз не- атмосфералық ауа  қысымы жоғары аймақ. 

Антициклон дегеніміз?-ЖОҒАРЫДАН ТӨМЕН

Антициклон: Атмосферадағы ауа қысымы жоғары аймақ

Антициклон:ауаның ортасында жоғарғы қысым орналасқан құйынды қозғалыс.

Антропогендік табиғат кешендері:- Парктер мен бөгендер

Аппалач тауына ұқсас тау жүйесі:Альпі

Аппалач тауының жер бедері: Орал тауына

Арабтың зерттеушісі тараз бойындағы бекіністі мықты қай қала туралы жазған- Бартольд

Аралас орманның топырағы- Шым күлгін топырақ кездеседі

Аралға жерсіндірілген балық түрлері- Каспий шоқыры мен Балтық салакасы

Аридтік зона:ылғалдылық аз,жауын шашын аз құрғақ

Арпа, жүзім, сұлы, бидай өсіретін аймақ-Жерорта теңізі маңы

Артефакт – адам баласының шаруашылық іс-әрекетімен жасалған және қазба (археологияда) нәтижесінде табылған кез келген нысан

Артикалық зона:ылғалдылық аз,жауын шашын аз құрғақ

Асбест кен орн тап- Мұғалжардың оңтүстігіндегі Бөгетсай кен орнында Асбест өндіріледі

Асбесті қай өңірде өндіріледі-Жітіқара, Бөгетсай, Шу-Іле таулары, Хантау, Үш бұлақ

Ассамблея қай жылы құрылды: 1995ж  1-наурыз

Атмосфералық ластану көрсеткіші мөлшерінің жоғарғы бойынша бірінші орындағы қала:

Атмосферасы ластанудан бірінші орындағы қала: Теміртау, Алматы, Риддер

Атырауда:Мұнай өңдейтін зауыт,аса ірі балық консерві комбинаты,кеме жөндеу,бөшке жәшік сүт зауыттары,ет, нан комбинаттары,электростансылары бар

Ауа массалар дегендер болды:Қоныржай, арктикалық, тропиктік

Аустралия одағындағы халқы туралы дұрыс мәліметтер-Басым халқы еуропалықтар, 160 мың адам шамасында аборогиндер бар

Аустралия экономикасына инвестиция салушы мемлекеттер- АҚШ, Германия, Жапония, Ұлыбритания

Аустралиядағы боксит өндіретін аймақтары-Квинсленд, батыс Аустралия

Аустралиядағы жазғы айлар аралығы? Желтоқсан ақпан қаңтар

Аустралиянын  ішкі жук айналымындағы манызды колик турлері-ТЕМІР ЖОЛ

Аустралияның жүк сыйымдылығы жоғары порттары Хедленд, Нькасл, Дампир

Аустралияның өлі жүрегі деп аталатын көл-Эйр көлі

Аустралияның өсімдігі-Эндемиктер

Аустралияның тұтыну  ішіндегі көлік түрі: автокөлік

Аустралияның халықаралық нарықта орын алатын байлығы: тау кен,боксит

Ауылшаруашылық өнімдерін алу үшін пайдаланатын жер: егістік 

Ауылшаруашылық өнімдерін алу үшін пайдаланылатын ауыл шаруашылығына жарамды жерлер- Егістікке жарамды жер, жайылым, шабындық

Ауылшаруашылық өнімін алу үшін пайдаланылатын ел

Афелий нүктесі қай уақытқа келеді –   5 шілде алыстауы жердің

Африка шаруашылығы:Ауыр, егіншілік, тау кен өнеркісібі,өңдеуші өнеркәсіп

Африкада кездеспейтін климаттық белдеу:қоңыржай , полярлық, субполярлық

Африкада құбыр көлігі бар елдер -Египет Ливия

Африкада мұнай мен газ кездесетін ірі кен орындар-Нигерия, Ливия, Алжир

Африкада темір өндіретін елдер-Либерия, Мавритания

Африкада уран шығатын ел: ОАР, Намибия, Нигер

Африкада христиан дінің ұстанатын елдер:Орталық, Оңт Африка

Африкадағы ауыр өнеркәсіп орналасқан елдер: Батыс Африка: ОАР, Нигер, Гвинея, Замбия, Конго, Ботсвана

Африкадағы Крюгер саябағы орналасқан мемлекет-ОАР

Африкадағы марганец кен орны: Оңт Африка, Зимбабе

Африканың жер жаңғақ өндіретін елі-Синегал

Африканың сол.т жағалаундағы Жерорта теңізіндегі шығанақ: Сидра

Африканың солтүстігіндегі шығанақ :Гвинея 

Африканың солтүстігіндегі шығанақ- Сидра шығанағы, егер шығысы болса-аден   батысында- гвения

Африканың христиан дінін ұстанатын елдері Орталық, Оңт Африка

Әуе шарынан алғашқы Зерделеу әдісі бойынша фотосуретті жасаған- 1858 жГаспар Надар (париж каласының суреті) 

Бақылаушы тұрған нүке меридианының солтүстік басынан діттеген бағытқа дейінгі аралықтағы бұрыш?-АЗИМУТ

Балқаш көлі Батыс пен Шығыс болып екіге бөлінеді:21 км сұғына кірген Сарыесік түбегі бөліп жатыр.

Бастапқы меридианмен экватор сызығы кесіп өтетін материк- экватор

Батыс Африка мемлекеттері:Коба Верде, Сенегал, Гамбия, Гвинея Бисау, Гвинея, Сьерра Леоне, Кот е Ивуар, Гана, Того, Бенин, Нигерия, Баркин Фасо, Нигер, Мали, Мавритания

Батыс Еуропадағы елдер саны-18

Батыс Қ кәсіпорындар: мұнай , газ , химия өнеркәсібі

Батыс Қ құрамындағы облыстар : Ақтөбе,Атырау, Маңғыстау, Батыс Қазақстан

Батыс Қ сол.т қай обл шектеседі:Орынбар 

Батыс Қазақстан ауданы:736,1 

Батысы: Эльтон, Басқұншақ

Баянауыл парк? Павлодар

Баянауыл ұлттық паркі:Найзатас, Асбасы және Тас, Жалмауыз кемпір

Баянауыл ұлттық паркіндегі жартас- Найзатас. Атбасы

Баянауылдағы  Кемпір тас

Баяу балқитын метал түрлері-Вольфрам,молибден,ниобий,тантал,хром,цирконий

Беларусь елінде мұнай өндеу зауыты мен химия өндіріс қаласы:Новополоцк «Полимер» жасанды талшық өндіру бойынша ТМД бойынша 1орында

Беларусьтегі мұнай өңдеу зауыты-Новополоцк, Мозырь

Беларусь мұнай өндеу зауыты:

Беларусь Республикасының өнеркәсіп саласының мамандануы: машина жасау, химия өндірісі

Беларусь респуб/ң өнеркәсібі? Машина, химия және мұнай химиясы өнімдерін шығару

Беткі температурасы +500 ге дейін баратын планета-Меркурий 

Биік таулардың ығысуы қалай жүреді-

Биіктік белдеулер: зоналар тауды әртүрлі биіктікте көмкере орналасуы

БҚ экономикалық аумағында дамыған сала:

Боксит өндіруден бірінші орындағы ел: Аустралия 

Бушмендер мен готтентоттар қоныстанған Африка аймағы: Қалахари шөлі. Оңт бөлігі шөлде

Бұрыштары мен аудан бұрыштары байқала бермейтіе проекция-Конустық

БҰҰ-ның Бас Ассамблеясы нәсілдік кемістушілікті жою жөнінде 1965 жылы қарар қабылдады 

Бүрыштары мен ауданының бұрыштары байқала бермейтін проекция- Конустық

Былғары аяқ киім фабрикасы бар қалалар- Тараз-Қызылорда

Біршоғыр көмір кені-Ақтөбе обл

Г.меркатор жасаған Жарты шарлар атласының сипаты- Аустралия оңтүстігінде белгісіз жердің бір шеті ретінде бейнелейді

газ мұнай алабы ресейдің-Тимано Печорская немесе Батыс Сібір

Газ өңдеу зауыты: Жаңажол, Жаңаөзен

Газды іші тұтынудың Қазақстанның оңт аудан/да берілген Өзбекстаннан импорттау: 30%

География ғылымының салалары: физикалық, экономикалық

Географиядан қалалардың құрылысқа байланысты шығаратын материалдары

Географиялық ендіктің біртұтас ұзыннан созылып жатқан аймақ- зоналық аймақ

Географиялық қабық- Литосфераның жоғарғы бөлігі, атмосфераның төменгі бөлігі және гидросфера мен биосфераның өзара күрделі байланысы мен әрекеттесуі нәтижесінде  қалыптасатын ғаламшарлық дәрежедегі табиғат кешені

Географиялық қабықта болатын процесстер......энергиясы арқылы жүреді: күннің

Географиялық қабықтағы ең ірі табиғат кешендері: материктер мен мұхиттар

Географиялық қабықты құрайтын құрамбөліктер қатарын толықтыру. Геологиялық жыныстар

Географиялық қабықтың ең жоғарғы бөлігі-стратосфера

Географиялық қабықтың ең іріт абиғита кешені: Матеиктер мен мұхиттар

Географиялық қабықтың жоғарғы шекарасы-25-30км (озон)

Географиялық қабықтың заңдылығы:зат алмасу,ырғақтылық, тұтастық,ырғақтылық

Географиялық қабықтың құрамдас бөлігі;атмосфера,литосфера,биосфера,гидросфера

Географиялық қабықтың ырғақтылық заңдылығы: күн мен түннің алмасуы

Германия астанасы-Берлин, Мемл құрылымы-Фед респ парл республика

Германиядағы ірі порт- Гамбург 

Германияның солтүстік теңіздегі порты: Гамбург, Бремен, вильгельмехафен

Герцен қатпарлығы: Аппалач, Орта Еуропа,Тянь Шань, Алтай таулары Орал

Гималайдың оңтүстігіндегі құбыжық деп аталатын: Терая

Гипс қай жерде шығарады-  Алматы,Тараз Оңтүстік, Шығыс Қазаұстан, Жамбыл өңірінде

Греландия аралынан өтіп Африкаға тұрақтаған халық-

ҒтР кезеңінде 1970 жылы ЭВМ-да микропроцессор жасау қай кезеңге жатады: кешенді автоматтандыру

Дала зонасында өзен ангарлары бойындағана шоғырланған ағаштар-Галериялды ормандар

Дала зонасының жануарлар: Қосаяқ, сарышұнақтар, дала тышқандары

Дания сүт фермасы-Еуропада

Дүниенің екі бөлігінде орналасқан Қазақстан облыстары: Атырау, Батыс Қазақстан

Дүние жүзінде электр энергиясын өндіруден:Қытай,АҚШ

Дүние жүзіндегі федерациялылардың саны-27

Дүниежүзілік ауа   массалары Арктикалық, экваторлық, топиктік, қоңыржай, полярлық, антарктикалық

Дүниежүзінде СЭС эл энергиясын тұтынатын елдер екінші орында :Канада

Европадағы ең ыстық (+47): Испания, Севилья қаласы

Елімізде 2003,2006, 2009, 2012 жылдарда өткізілді- Әлемдік,дәстүрлі дін өкілдерінің сьезі

Ендік зоналық қалыптасқан басты фактор- Күн сәулесінің түсу бұрышына байланысты

Ең алғашқы білім мен мәдениеттің ошағы:Қытай,Үнді,Парсы,Мысыр

Ең алғашқы ұлттық парк:Баянаул

Ең маңызды көп таралған крахмалды дақыл – картоп

Ең кіші мемлекеттер: Андорра, Монако, Сан-Марино

Ең таяз жері  Доггер Банк болып табылатын мұхит –Атлант 

Ең ірі табиғи кешен: Географиялық қабық

Ел аумағында 3 мұнай-газ бассейндері орналасқан, атап айтсақ: Орал-Ембі, Маңғыстау және Оңтүстік-Торғай.

Ерлердің еңбек жасы: 16-59

Ертеде Э.Эгей теңіз аралдарн ашып,Гибралтар бұғаз арқылы Еуропа жағалауларына дейін жеткен халық: финикиялықтар

Ертіс Қарағанды каналының салынған жылы- 1974

Ертіске құятын өзендер - Оң жақтан Үлбі, Үбі- Сол жақ Шар мен Қызылсу

Ертіске құятын: Үлбі, Үбі

Ертіс-Қарағанды іске қосылған жыл: 1974

Ескі платформа:Шығыс Еуропа, Сібір Арабия, Солт Америка Аустария

Еуразияның күшті тілімдеген жағалаулары:батысы ,шығысы

Еуропа мен Азияның шартты шекарасы өтетін аласа таулы аймақ: Мұғалжар, Орал

Еуропалықтар келгенге дейін Америка жерін ацтектер,майя,инктер құрған аса ірі үш мемл болды

Еуропалықтар келгенге дейін Америкадағы үндістер саны;40 млн

Еуропаның қай бөлігі қатты тілімделген- Батыс бөлігі

Жабайы қой муфлон-Үстірт қорығында

Жақсы дамыған державалы  арал деген сияқты сұрақ: Жапония

Жапонияның ірі порттары: Кобе, Нагоя, Иокогама

Жаңа Гвинея аралының байырғы тұрғындары: Папуастар

Жаңа Зеландиядағы сөнбеген жанар тау-Руапехуж жанартауы, 2796 м биіктігі

Жаңа индустриялы елдер- Корея Сингапур Малайзия

жапония жылына канша машина шығарады-9,9 млн

Жауын шашын ең көп.Кіші Үлбі өзенінің жоғарғы ағысы. Батыс Алтай

Желдің жылдамдығы өлшенетін шкала-Бофорт

Желдің жылдамдығына әсер ететін күш- Королис

Жер бедеринің қалыптасуына әсер ететін фактор- ішкі және сыртқы эндо и экзо

Жергілікті жерді план түсіру барысында қолд жақын екі қаптал әдісі- көлденең сызық

Жердің айналу білігінен енкиштиги және айнала қозғалуы- Тәуліктік ырғақтылық

Жердің күннен алыстауы-5 шілде    Перигелий жақындауы

Жердің  даму тарихы планетарлық (ғарыштық) және геологиялық кезең деген екі негізгі кезеңге бөлінген

Жердің даму тарихы мен оның құрылымын геология ғылымы зерттейді.

Жержаңғақ шығаратын Африка елі-Сенегал

Жетіжол жотасы мен Кіндік тас тау аралығында Қордай асуынын үстінен соғатын жел: Қордай 

Жетісу Алатау қай кезенде қатпалы тауға айналды:герцен каледон

Жетісу Алатауының пайда болған қатпарлығы- Герцен,Алпі

Жоғарғы мантияның 300 км тереңдігінде орналасқан қатты, тұтқыры төмен-Астеносфера

Жұмысқа жарамды жас: 16-63   16-58     25-49 жас

Жылдық ырғақтылық: Құстардың қайтуы, жыл мезгілдері, ұйқы кететін жануарлар

Заң шығаратын ең жоғарғы өкімет билігі парламенттің және өкіметтің қолында болатын басқару түрі: Республика

Зат алмасудың негізгі қозғаушы күш: Күн қуаты мен Жердің ішкі қуаты

Зеренді мемлекет қорықшасы орналасқан-Ақмола облысы

Иран таулы қыратын алып жатқан климат белдеу-Субтропиктік белдеу

Италиядағы ең ірі теңіз порттары-Генуя

Италияның аралдық қаласы- Капри

Италияның ғажайып аралдық қаласы : Венеция

Италияның ең күшті аралы- Сицилия Сардиния

Кавказ елдеріне кіретін: Әзірбайжан, Армения, Грузия

Казахстандағы 26% устанатын дін-ПРОВОСЛАВИЯ

Каледонда пайда болған таулар: Скандинавия мен Британ аралдарының таулары,Сарыарқа,Тянь Шань,Алтай, Саян, Аппалач таулары

Канада мемлекетінің қай аймағында украйндер тұрады- Альберто Саскачеван Монитобо

Карта жасауда жер бетін фотаға түсіру тәсілін қолдана бастаған уақыт: 19 ғ аяғы

Каспий теңізінің шығысындағы жерлер жайлы мәліметтер қалдырған грек ғалымдары: М.Қашғари, Әл-Фараби

Каспий теңізі алабындағы өзендер-Жайық, Жем, Сағыз, Ойыл                    

Каспий теңізін тұтас далаға теңеген ғалым-Геродот Карелин

Каспий теңізінің мақтанышы:Бекіре

Кентау жүйелерін қамтитын саябақ- Қарқаралы саябақ

Кентаудағы полиметалл кен орны- Вольфрам молибден қалайы кен орындары

Кесе көлденен әдісімен түсіруге болатын нысан:Өзен

Колумб саяхатынан кейін дүние жүзіне таралған дақыл- жүгері 

Конго Өзенін басып өтетін табиғат зоналары-Экваторлық мәңгі жасыл ормандар, Саванналар және сирек ормандар, Ауыспалы ылғалды соның ішінде муссонды ормандар

Конго өзенінің алып жатқан белдеуі- Экватор

Кордилер тауы мен Тынық мұхит айтақтарындағы тайга зонасының өсімдігі Секвоя, шамшат, қылқанжапырақты, үйеңкі, емен жөке

Кордилер тауы тынық мұхит өсімдіктері- Тынық мұхитта 4-мыңнан астам балдырлар бар және маржан полиптері,ламинария кездеседі

Кориолис күші:сол.т жартышардағы жер бетімен қозғалатын барлық денелер оңға,ал оң.т жартышардағы барлық денелер солға бұрылад. 

Көлденең сызықтар арқылы планға түсіруге болатын- Тау

Көмір қоры жөнінен 1 орындағы мемлекет-Қытай

Көмір: қаражыра, алакөл, сайхан, кендірлік 

Крюгер-Оар

Күмбезді мешіті бар мықты қоршалған қамал Тараз жолының бойында орналасқан бекіністі қала: Құлан

Күн жүйесіндегі алып емес жанартау-Нептун

Кытайдағы хандыктардын жалпы халық санындағы алатын үлеси. 91 %

Кішкентай фотопленка? Картаның орнына не қолдануға болады деген- картопленка кішкене болады

Қ.Р ұлттық атласын шығарудағы мақсат- Картографиялық сауаттылықты дамыту үшін география институты 2010ж 3томдық атласын шығарды

Қабырғалық материал: бетон, темір  бетон конструкциялары, Қарғанды, Астана, Алматы, Павлодар,Өскемен,Атырау,Қостанай

Қазакстанның негізгі табиғи байлықтары: минералдық ресурстар

Қазақ геогр қоғамы оң полске қашан жетті -2011 ж желтоқсанында қазақстандық полярлық саяхатшылар тобы қазақстандықтардан алғаш болып автокөлікпен Оң полюске жетті  тәуелсіздікке 20ж толқ орай

Қазақ диаспорасы ең басым ел: Өзбекстан

Қазақмырыш:қорғасын,мырыш,мыс

Қазақстан қандай белдеулік градуста жатыр :

Қазақстан омарта шаруашылығы-Шығыс алтай тауы Қазақстан

Қазақстан оңтүстік-шығысында шектеседі: Қытай

Қазақстан Р шығыс шеткі нүктесі: Бұқтырма 87 20 шб

Қазақстан Республикасының ең үлкен облысы: Қарағанды облысы

Қазақстан халқының 3% тиесілі нашар қоныстанған обл: Қостанай, Қарағанды

Қазақстан хал-ның 20,2% алатын диаспора-орыстар

Қазақстанда 52 с.е солт. жатқан топырақ зонасы -Қара

Қазақстанда жауын шашын ең аз түсетін жер: Балқаш көлінің батыс бөлігі

Қазақстанда жібек жолы атты комитет құрылған жыл-1991ж

Қазақстанда көлдердің тұзды болу себебі:құрғақ климаттық аудандарды көлдер аз,су деңгейі төмен әрі ағынсыз,көбісі тартылып қалады,тұзды.Шөлейт,шөл зоналарының көлдері тұз тез байланатын көлдерге айналады.Табиғат зоналарына да байланысты

Қазақстанда құрылыс материалдарына қатысты қағаз материалы қай қалада шығарылды-Алматы

Қазақстанда құрылыс материалына қатысты қағаз материалы қай қалада шығарылды:Алматы

Қазақстанда мұнайды өңдеу заводтары орналасқан қалалар-Атырау Шымкент Павлодар

Қазақстанда халқының 3%-тиесілі нашар қоныстанған облыстар-Қостанай,Павлодар Ақмола

Қазақстандағы басты мұнай өндірілетін облыстар- Маңғыстау, Ақтау, Батыс Қазақстан

Қазақстандағы бурят,қалмақ халықтары ұстанатын дін-Буддизм

Қазақстандағы ең ірі мұнай алаптары: Маңғыстау,Атырау Ембі,Оң.т Торғай,Каспий қайраңы

Қазақстандағы қалалар саны: 87

Қазақстандағы ірі қалалардағы халық саны: Алматы: 1479043 Астана 783,5    2015ж 1млн

Қазақстанның алғаш мұнай өңдірген алабы- Атырау 

Қазақстанның геоморфологиясын зерттеуге үлес қосқан ғалымдар- Корженевский және И.П.Герасимов

Қазақстанның жазықтық белдеу жоғарғы қысым алып Войеков белдеудің өтетін ендігі: 50 с.е

Қазақстанның климатын зерттеуге үлес қосқан ғалымдар-Пономорев М.Д Борсук В.Н

Қазақстанның көлдерінің ерекшелігі- Жастарынын әр түрлі болуы

Қазақстанның тектоникалық көлдер-Марқакөл Зайсан

Қазақстанның шығыс шеткі нүктесі-Бұқтырма

Қазақстанның ішкі алап көлдерінің ірілері: Каспий, Арал

Қазақтардың д.ж бойынша саны қанша млн-15 млн адам

Қаз-н газ қорының 70% қайдан шығады- Карачаганак кен орны

Қалайы аймағы атанған Оңтүстік Америка көлі - Титикака

Қант зауыты орналасқан аймақтар-Украйн

Қапшағай су қоймасы маңындағы күріш алқабының атауы- Ақдала массив аңғары 

Қапшағай, Шардара, Мойнақ СЭС-тері орналасқан обл: Оңт Қаз облыстары Алматы 10,13

Қар суымен қоректенетін өзендер-Нұра,Жайық,Сағыз,Жем,Торғай,Сарысу

Қара аралдар тобындағы аралдар: Мелонезия

Қарағай зонасында кездесетін қорық;Наурызым

Қарағайлы орман қай жерде болады: Солтүстік жарты шарда

Қарағандыдағы Эфес зауыты не өндіреді- Сыра  Қарағанды

Қараса көз жетпейтін ұлан-ғайыр,жазық дала теңеген ғалым-Геродот

Қарашығанақта өндіріліп, қай жақта өндейді:Италия, Бритишгаз Шеврон,Тексако:АҚШ, Лукойл:Ресей. 

Қарашығанақтағы  өндірілген мұнай мен газды:Ресейді Орынбор газы

Қат қабатты жарықшақты сулар қай жерде кездеседі- Мұғалжар маңғыстау Сарыарқа

Қатын кен орны қазақстанның қай бөлігінде

Қауыттың жастық құрамындағы алға басушы типке жататын ел-Африка елдері

Қозғалыстың орны мен бағытын анықтау үшін ғарыштық спутниктерді іс жүзінде қолдануды спутниктік навигация деп атайды.

Қойсан тіл семьясына жатады: Оң .т Африка.бушмендер мен готтентоттар жатады

Қоныс аудару капитализмнің елі: Австралия

Қоңыржай белдеуінің алып жаткан ауданы %(пайызбен)-54%

Қорықтар қандай мақсатта құрылған:табиға ландшафтылар эталонын мұндағы тіршілік ететін өсімдіктер мен жануарлар дүниесімен қоса сақтап, таби,и кешендерінің таби,и даму заңдылықтарын анықтау

Қорықтар: Ақсужабағалы1926, Наурызым1934 Барсакелмес1939, Қорғалжың1968, Марқакөл 1976, Үстір қорығы1984, Батыс Алтай1992, Алакөл1998, Қаратау2004

Қорықтардан ең алғаш ашылған қорық-1926 ж Ақсу Жабағалы қорық

ҚР физикалық географиялық аумақтар картасы:Шығыс Еуропа, Сол.т қазақ жазығы,Тұран ойпаты,Орал тауы,Сарыарқа, Алтай Саян,Жоңғар Алатауы,Сауыр Тарбағатай,Тянь Шань

Құбыжық аталатын Гималай тауының оңтүстігіндегі белдеу немесе зона-

Қытайдың сол т батысын алып жатқан нысан:Такла-Макан шөлі

Қытайдың сол.т басысын алып жатқан шекаралас елдер:Қазақстан, Қырғыстан

Латын Амер өңдеуші өнеркәсіп дамыған елдер: Бразилия, Аргентина, Мексика, Чили Перу, Колумбия

Латын Америкасының көмір экспортайтын елі: Колумбия

Латын Америкасының мұнай мен газ: Мексика, Венесуэла

М.Бехайм глобусқа бейнелеген жер:Америка

Магма мен жер қыртысының ортасындағы сызық-Астеносфера

Майя тілінде «дауыл құдайы»дегенді білдіретін апатты дауыл-Ураган

Марганецтің ең ірі кен орындары: Атасу, Жезді

Махарович сызығы:Жер қыртысы мен мантияның аралығындағы горизонталь жазықтықпен кесетін сызық

Мәдени ландшавтылар-МАДЕНИ ӨЗГЕРІСКЕ ҰШЫРАҒАН ЛАНДШАФТ

Медеу бөгені қашан салынды-1966

Мезазойда болған оқиға:АҚШ тектоникалық көлі

Мезазойда болған оқиғалар: бірнеше жауап:құстардың пайда болуы,алып бауырымен жорғалаушылардың кең таралуы,ашық тұқымды өсімдіктердің қарқынды өсуі

Мезозой дәуірінде қандай тіршілік пайда болды:Жабық тұқымды өсімдіктер пайда болды

Мессопотомияға тән өсімдіктер-Құрма пальмасы

Минералды құрлыс шикізаты: құм, қиыршық  тас, ұсақталған тас, гранит, мәрмәр

Миссисипи өзенінің саласы-Миссури

Мойнақ су қоймасы- шарын өзеніндегі бестөбе су қоймасында татра машинаны   шығаратын ел- Румыния Чехия

Молдавпның май шайқау зауыттары орналасқан қалалар-Бельцы, Бельдеры

Мұғалжар оңтүстігінде немен шектеседі (бұйраттар,сарыарқа осындай жауаптар)-Шошқалы көл таулы бұйраты

Мұғалжар тауы неге бай  - Никель Хром

Мұздықтар ери бастаған кезең- 13 мың жыл бұрын

Мұнай газы жок машина шығаратын ТМД елі -Армения не  Беларусь

Мұнай мен газ балық өн.ге маманданған Қазақстан өңірлері- Батыс Қазақстан

Мұхит түбіндегі нектон қабатынбағы жануарлар (бірнеше жауап): Балықтар, теңіз сүтқоректілері, теңіз жыландары мен тасбақалар, ірі моллюскалар, сегізаяқ, кальмар

Мұхиттың белгілі бір бөліктерін алып жатқан зор көлемді су: Су массасы

Мұхиттағы жекеленген табиғат кешені-Теңіз,Шығанақ,Бұғаз

Найзатас Атбасы табиғи ескерткіш қай ұлттық саябақта-Баянауыл

Науайде не шығарылады- Азот Тыңайтқыштары өндіріледі

Нектон қабатында балық, теңіз сүт қоректілері, теңіз жыландары, тасбақалар, ірі молюскалар( сегізаяқ, кальмар)

Неоген:Өте қуатты жанартаулық әрекет,альпілік қатпарлықтағы таулардың көтерілуі, Альпі ,Кавказ,Гималай,Анд.Ежелгі қатпарлықтағы таулардың жасаруы. Гүлді өсімдіктердің жаппай көбеюі

Никель,феррақортпа: Ақтөбе обл, Кемпірсай массиві

Ніз өзені жағалаулары батпақтарда өсетін өсімдіктер: папирус,қамыс

Нілдің бастауы болып табылатын өзен-Кагера

Овшорлық Арабия түбегіндегі ел-Бахрейн

Ойқарағай, Біршоғыр, Кендірлік көмір кен орындары орналасқан облыстар-10,4,9

Оқшау тілдер: Корея, Жапония

Оңт Америка көмір-Кентуки Пенсельвания

Оңт Америка саваннасы компоста өсетін өсімдік:кактус,мимоза,сүттіген бұталар.

Оңт Америка ылғалдылығы:экватор бойында

Оңт Америкада әрекет етуші 30 жанартау оналасқан мемлекет: Эквадор

Оңт Еуропадағы абсолюттік теократтық монархиялы ел: Ватикан

Оңт.Америка халқы өсімдіктен жапырағынан қабат жасайды-Виктория регия

Оңт.Американың ірі көмір алабы-Амазонка ойпаты мен Бразилия таулы үстіртінің оңтүстік шығысы

Оңтүстік Америкадағы тектоникалық көлдер-Титикак,Маракайбо

Оңтүстік Американың мұнай өндіретін аймағы-Амазонка маңы ойраты Венесуэлла

Оңтүстік Американың ірі көмір алабы-Амазонка ойпаты,Бразилия таулы үстірті. Материктің шығысында көмір кен орындары  Аппалач

Оңтүстік еуропадағы ергежейлі елдер- ВАТИКАН, Монако,Сан Марино, Андорра, Лихтенштейн, Люксембург,

Оңтүстік жарты шардағы жаз айлары- Желтоқсан ақпан қаңтар

Орал мен семей қалаларындағы ең көп диаспора-татар

Орманды дала зонасы құстары:ақ құр,ақ тұмсықты қарға,сауысқан, тоқылдақ,көкек,сұңқар,қаздар,үйректер.

Орманды дала зонасына тән: шоқ шоқ ормандары бар,ҚР оң.т шеті сүйірленіп кіреді.

Орталық Қ бойлық бағытта өтетін темір жол магистральдары:1205 км созылған Петропавлдан Қарағанды арқылы Балқашқа қарай трансконтиненттік темір жолы кесіп өтеді

Орталық Қ машина жасау салысында шоғырланған жабдықтар:Қарағанды ауыр машина жасау зауыты. Көмір өңдіруге қажетті кеніш шахта  құрал жабдықтары,бұрғылау машиналары,өзі жүретін комбайндар мен   крандар ,электр энергетикасына қажетті құралдар шығарылады.

Орталық қазақстанда өсірілетін қойдың түрі-еділбай қойы,жартылыай биязы жүнді

Орталық қазақстандағы қой етті-жүнді еділбай

Офшор банктер көп батыс азия елі:Бахрейн

Өз жазбаларында сақтарды массагеттер деп атады- Герадот

Өзбекстан   Шыршықта не шығарады-Азот тыңайтқыштары ондіріледі

Өзбекстан азот тыңайтатын зауыты-Шыршық, Навой, Ферғана

Өзбекстан газын қолданатын олб:Алматы, Жамбыл,Оң т Қазақстан

Өзбекстан суперфосфорит  зауыты орн қала-Қоқан,Самарқанд, Ферғана ,Алмалық

Өзбекстандағы қызылқұм неге бай- алтын,алтын өндіру комбинаты

Өзбестан ежелгі тарихи ескерткіштер...қалаларында көп кездеседі ( өте көп)-Бұқара Самарқанд

Өзбестан қанша автономияға бөлінген-12 әкімшілік 1 автоном бар Қарақалпақстан

 Өзен жағалауында өсетін ағаштар-бұталар

Өскемен Шығыс маш :бұрғылар мен жүк тиейтін машиналар.

Өскемен: Титан магний комбинаты

Өскеменде :арматура мен полиметал

Павладардағы табиғи ескерткіш- Қаздың қайтуы

Полиметал кен орны:Шығыс, Орталық, Оңт, Риддер, Қорғасын,мырышпен қоса алтын,күміс,титан,магний, сурьма,мыс,мышьяк

Португалия иелігінде болған азиялық ел:Индонезия

Португалия иелігіндегі  елдерді ата-Азор аралдары, Венесуэла,шельф Боливер

Португалияның иелігінде болған Азия аймағы: Макао, Аомынь,Тимор

Поршен зауыты-Алматы

Пуэрто Рико,  Маршалл аралдар мәртебесі: Солтүстік Мариана Аралдары Бірлестігінде АҚШ-пен еркін ассоциацияға ену мәртебесі бар.

Рекрациялық география нені зерттейді:аумақтық рекрациялық жүйелердің қалыптасу заңдылықтары зерттейді

Рекреация география нені зертейді- Демалыс орындар,курорт

Реседің марганец кен қоры бар облысы: Кемерова, Свердлов

Ресейдегі Жаңа Уренгай мен Надыш орталықтарынан өндірілетін пайдалы қазба-табиғи Газ 

Ресейдегі қазақ диаспорасының саны-740 мың 648

Ресейдің ең ірі мұнай алабы: Батыс Сібір алабы

Ресейдің жалпы шекарасы:58,3

Ресейдің суға зәру аймағы- (Орталық қара топырақты) Орталық бөлігінде өзен торы жүз есе аз 2,5 млн өзен бар

Ресейдің шай өндіретін ауданы-КРАСНОДАРСКИЙ

Ресейдің шай өсіретін, гречка марганец мұнай газ алабы Вольга вятка

Республикадағы ең арзан су электр энергиясын өндіретін ауданның жер көлемі жөнінен алатын орны- Шығыс Қазақстан 5орын

Республиканың қазақтар көп қоныстанған аймағы: Оңтүстік-батыс

Сарыарқаның ең биік жері :Ақбет

Сауыр-Тарбағатайдың негізгі құрылымы қалыптасқан кезең: Герцин

Сахараның оң.т мекендейтін нәсіл? негрлер

Сахараның оңтүстігін/і халықтар- Үлкен экваторлық нәсілге жататын Негр, Негрил, Бушмен

Саябақтар саны:12 Қазақстанда

Саяхатшы атымен аталған теңіз-Лаптевих Амундсен,Беринг, ,Белинсгаузен

Саяхатшының атымен аталатын теңіз: Тасман

Саяхатшының атымен берілген бұғаз-Маггелан

Саяхатшының атымен берілген көл- Эйр көлі 

Семей мен Оралда коп коныстанган диаспора: Татар 

Семейде: Қазақ кабель

Сиырдан ең мықты Еуропа мемлекеттері-Италия

Солт Америкада кездеспейтін табиғат зонасы: ылғалды экваторлық

Солт Америкада қандай халықтар мекендейді; араб, бербер, француздар, еуропалық нәсілдер

Солт Американың жағалауының шығысы мен сол.т қатты тілімделеген.

Солт қазақ жазығының қазақстандық бөлігі бөлінетін аудандары-4 аудан

Солт Қазақстан экономикалық ауд обл: Қостанай, Павлодар

Солт Мұзды мұхитты зерттеген ғалым- В.Беринг, В.Баранец, Ф.Нансен, Ю.Шмид

Солт. Қазақ жазығы 4  ауданға бөлінген. Есілдің жазық орманды даласы Тобыл Обаған, Есіл Ертіс, Ернтіс Құланды жазығы

Солт. Мұзды мұхитты зерттеген саяхатшылар- Беринг Чириков Челленжер

Солтустик кавказ бен волга бойына ондіретін дакыл-қант қызылшасы, күнбағыс

Солтүстік Америкада қай зонада- Орманды дала дала зонасы

Солтүстік Америкада тектоникалық жарылыс/да орн көлдер-Жоғары, Гурон, Мичиган, Эри, Онтарио,Виннипег

Солтүстік қазақ экон.ауданынлағы Подшибник шығаратын зауыт-Степногорск

Солтүстік мұзды мұхит өзендері,қазақстандағы-Ертіс, Есіл, Тобыл

Суық форнт дегеніміз не: суық фронт кезінде салқын ауа жылдам қозғалатындықтан антициклондық жағдай қалыптасып, ауаның құйын тәрізді төмендеген ағыны түзіледі. Сондықтан суық фронт кезінде жауын-шашын біршама аз түседі

Табиғат зоналарын жазу керек:Орманды дала зонасы. Көлемі 1 млн га 0,4%  алып жатыр

Табиғатта тұсбағдар көмегімен анықталады: Азимут

Табиғи копоненттердің ең жоғарғы бөлігі-Озон

Табиғи қорлар таусылаған күннін өзінде   адамзат ғылыми болжамдар арқылы жаңа шикізат, энергия көздерін анықтап, өз мұқтаждықтарын,қамтамасыз етуі тиіс. «Адамзат өркениеті жоғалып, жойылып кетуі мүмкін емес» деп айтқан ғылым?- В.И Вернадский

Талас Алатауы жоталары: Піскем, Өгем, Сайрам, Қазығұрт, Боралдай, Көксу, Қоржынтау

Талас Алатауының Қазақстан бөлігіндегі тау жотасы (бірнеше жауап): Жабағылы

Тамақ өнеркәсібінің орналсуындағы негізгі фактор:шикізат көздері ,тұтынушылары

Тараз бен Құланды зерттеп жазған-Әл Макдиси

Тасман аралында ғана мекендейтін жануар-   Тасман Қалталы құбыжық

Таулардағы биіктік белдеулер қалай ауысады-Таудағы табиғат кешендері оның етегінен биік шыңдарына дейін температура мен қысымның төменлеуіне,белгілі бір биіктікке дейін жауын-шашын мөлшерінің артуына тау беткейлеріне түсетін жарық мөлшерінің әр түрлілігінебайланысты алмасады. Бұл зоналартауды әр түрлі биіктіктегі белдеулер түріндекөмкере орналасады

Таулардағы биіктік белдеулердің саны артады: таудың географиялық орны мен биіктігіне байл

Ташкент Алматы магистральды газ құбырына қосылған газ кен орны- Амангелді

Ташкент магестральды газ құбырына қосылған газ кен орны:Аманкелді

Тәулігіне 140кеме өтетін Еуразия мен Африка жағалауларын жалғастыратын бұғаз-Гибралтар

Тектоникалық көлдер Қазақстан бойынша- Зайсан Марқакөл, Карасор,теніз коргалжын

Тең емес келісім негізінде неғұрлым күшті мемлекеттің әлсізіне қамқоршы болуынан қалыптасады-Мандат 

Терасса-тау өзен аңғарындағы сатылы рельеф формасы

Топографиялық карта масштабы-1:10 000нан 1:100 000ға дейін

Төменгі жағында шөп өспейтін табиғат зонасы?

Трансшегара өзендер көлдер қорғау конферен қай жылы болды,қай қалада өтті-2000 ж 

Туракты желдердің согуына асер ететін күш- Королис

Тұран ойпатын бөліп тұрған өзендер- Сырдария  

Тұран ойпатының қазақстандағы бөлігі-Солтүстігі

Тұтынушыға жақын орналасқан салалар- наубайхана. Сүт. Макарон. Кондитер. Сыра қайнату

Тұтынушыға жақын орналасқан тамақ өнеркәсібі(бірнеше жауап): Тамақ   өнеркәсібі, наубайхана,сыра қайнату, сүт, макарон, кондитер

Тұщы судағы дельфиндер қай жерде кездеседі:Амазонка

Түркіменстанның Бадхыз қорығынан құландар әкелініп жіберілген қорық: Барсакелмес

Түсті металлургия орталықтары өте көп болды

Тынық мұхиттың аралдары-Елді аралдар,Ірі аралдар, Үлкен аралдары; Үлкен зонд, Калимантан, Суматра, Сулавеси, Ява

Тынық мұхитының аралдары? Жаңа Гвинея, жаңа Зеландия, Гавай, Фиджи

Тынық мұхитының маржан арасында өсетін өсімдіктер-Кокос пальмалары

Тянь Шань Балқаш көлі өсімдік жамылғысын зерттеген ғалым:Н.А Краснов

Тянь Шань тау жүйелері соның ішінде Талас Алауының оңтүстік батысқа қарай орналасқан жоталары Майдантал, Ойқайың, Қазығұрт, Боралдай

Улыбританияның Бирмингем ауданында орналасқан кәсіпорын:Станок ,автомобиль

Уссури жолбарысы қорғауға алынған және тіршілік ететін аймақ-Қиыр шығыс

Ұстастырғыш  материал: әк, цемент.Шығыс,қарағанды,оң.т жамбыл әк саз:Ақмола обл, Алексеев

Үлбі металлургия комбинаты: АЭС үшін уран, тантал, берилий

Үнді мұхитынан жиналатын асыл тастар: інжу, маржан

Үнді мұхитында маржандық рифтердің көп болу себебі: мұхит суының температурасы

Үнді мұхитының солтүстік жағалауында қандай пайдалы қазбаларға бай- Рубин,Сафир

Үндістердің саны-40млн

Үшқатын: Қарағанды 

Филип Морис Алматы: темекі

Х ғ аяғында- исландия жағалауы арқылы гренландия жағалауына жеткен- Нормандар

халқы тығыздығы төмен обоыстар- Ақтөбе Маңғыстау Қарағанды

Халқының жартысына жуығы  қоныстанған аймақ:Оң түстік 

Халық саны өзгерісіне әсер ететін фактор-тарихи және табиғи жағдайлар

Халық шоғырлануы- халықтың аумақ бойынша бөлінуі

Халықаралық геофизикалық жыл-1957-1958 жж

Халықтың дж орналасуы-52%

Халықтың жартысына жуығы қоныстынған Қазақстан аймағы: оңтүстігі

Халықтың жастық құрамындағы алға басушылық типке жататын ел;Эфиопия 

Халықтың қоныстануы д/з – 1км 52 адам

Халықтың қоныстануы:Халықтың белгілі бір аумақта таралып,орналасуын және елді мекендер жүйесінің қалыптасын 

Халықтың шыққан елінен тыс жерде қоныстануы: Диаспора

Хина ағашы өсетін материк-О.Америка

Хуанхе, Янцзы өзендерін зерттеген-Пржевальский

Циклдік ырғақтылыққа жатпайды-Мұхит сулары толысуы мен қайтуы

Циклон- атмосфераның ауа масс/ы құйын тәріздес қозғалыста болатын төмен қысымды аймақ.

Циклон: ортасында төменгі қысым орналасқан құйынды қозғалыс.

Чуваш Ресей дің қай эконом. ауд. Орналасөан-Волга,Вятка

Шақпақ қант шығаратын обл: Боралдай ,Шу, Тараз,Мерке Қарабұлақ

Шаруашылықтың дамуы жөнінен ең артта қалған аймақ:

Шетелдік Еур.табиғи газ кен орындары ашылған елдер: Нидерланд, Норвегия, Ұлыбритания

Шетелдің еуропа жер көлемі:  5,4 млн км кв

Шолпан ғаламшары неден тұрады деген де сұрақ болды-Көмірқышқыл газынан

Шолпан ғаламшары неден тұрады-Көмірқышқыл газынан,азоттан оттектен су буынан

Шолпандағы 97% құрайтын газ- Көмірқышқыл

Шөл дала зонасының жауарлары:сарышұнақ ,қосаяқ, құм тышқаны

Шөл зонасын кесіп өтетін өзен- Сырдария

Шөл зонасында өзен аңғарларында әр түрлі өсімдіктерден құралған: тоғай

Шөлді аймақта өзен жағалауында-бұталар-тоғай

Шөлейт зонасында өзен жағасына шығатын талдар(бұтақтар мен тоғайлар) дедім

Шығ қазақ ауданы-283,2мың км2  халқы- 1455,4 мың адам      1530,8 мың адам

Шығыс Балқаш пен Батыс балқашты бөліп жатқан түбек САРЫЕСІК

Шығыс Еуропа ауданы:5,4

Шығыс Еуропа жер көлемі-2,5 млн км кв  

Шығыс Еуропаға жазығына тән табиғи зона: дала,шөлейт,шөл

Шығыс Еуропаның тілдік әулеті- славян тобы 

Шығыс Қазақстан экономикалық аудан өтетін темір жол: Түрксіб теміржолының Локоть Өскемен Риддер тармағы

Шығыс Қазақстанның негізгі байлығы: түсті металлургия,  полиметалл

Шығыс қазақстанның халық саны- 1378 504 адам

Шығысы :Ақтау электрт орталығы табиғи газбен жұмыс істейді,атом электрстансиясы, пластмаса, тіс пастасы, 1992  мұнай өңдейтін зауыт салынды

Шыршык пен навои де не ондиреді-өзбекстандагы азот тынайткышы

Шыршық ферғана не өндіреді-Азот тыңайтқыштарын

Шілде айының орташа   t19º қаңтарда t-19º.  ең суық температурасын көрсет: -54º-57º

Ылғалды кезең ұзақтығы экватор маңынан қашықтаған сайын қысқара беретін таб.зонасы: Ылғалды экваторлық орман

Ырғақтылық геог қаб- күн мен түннің ауысуы,Мұхит суларының толысуы,белгілі бір құбылыстардың белгілі-бір уақыт аралығында қайталануы

Іле Алатауының ең биік нүктесі: Мұзтау шыңы

Ірі қара бойынша екінші орынды алатын ел- Бразилия

Ірі су қоймалары бар өзендер: Іле, Ертіс

Эгей теңізі арқылы Азияға келген халықтар- Пеласг халқы

Эгей теңізі арқылы азияға келген халықтар- финикиялықтар

Экономикалық ауданға бөлгенде қандай критерилерге сүйенді:еңбек бөлінісінің нәтижесінде қалыптасқан және шаруашылығының мамандану мен кешенді даму жағынан бір бірінен айырмашалығы бар елдің бөлігі

Экономикалық ауданға бөлгенде қандай критерилерге сүйенді:еңбек бөлінісінің нәтижесінде қалыптасқан және шаруашылығының мамандану мен кешенді даму жағынан бір бірінен айырмашалығы бар елдің бөлігі

Экономикалық географияның зерттеу нысаны:Шаруашылықты басқару,

Электр аппараттар: Талдықорған

Электр аппаратура зауыты-Орал

Электр станцияларына қажетті конденсатор зауыты орналасқан қала: Өскемен

Энергетика тұтыну жөнінен екінші орындағы мемлекет- Германия

Энергетика тұтынудан екінші орындағы мемлекет- Канада

Эфиоп нәсіліне жататын халықтар тұратын ел: Эфиопия

Эфиопия таулы қыратында лаваның төгілуінен пайда болған көл- Тана көлі

Мәнмәтіндік сұрақтар

50° с. е. және 71° ш. б. орналаскан Астана қаласында уақыт 15:00 болғанда 46° с. е. және 75° б. б. орналасқан Оттаваның уақыты: 05:00

Алматы қаласынан сағат 17:00-де ұшқан ұшақ 3 сағаттан соң Мәскеуге, тағы 3 сағаттан соң Лондонға келіп қонды. Ұшақтың Лондонға келіп қонған кездегі уақыты: 12:00

Астанада сағат 12:00 болғанда, Киевтегі уақыт: 9:00

Биіктігі бірдей нүктелерді қосатын қисық сызықтар: горизонтальдар

Бір сағаттық белдеудің ішіндегі уақыт: белдеулік уақыт

Жер бедері дегеніміз: жер бетінің ойлы-қырлы жиынтығы

Жер бетіндегі қашықтық 1 км болса, пландағы маштаб: 1:100 000

Қазақстан КСРО тарағаннан кейін үлкен теміржол құрылысын бастаған ТМД-дағы бірінші ел. Біздің елдегі соңғы жылдардары салынған ұзындығы 184 км теміржол: Ақсу Конечная

Қазақстан КСРО тарағаннан кейін үлкен теміржол құрылысын бастаған ТМД-дағы бірінші ел. Қазақстанның тәуелсіздік жылдары тарихында ең ірі жоба болып табылатын ұзындығы 402 км теміржол: Хромтау Алтынсарин

Қазақстан Республикасының аумағы орналасқан сағаттық бедеулер: iv-v

Қазақстанның батыс және оңтүстік аудандарын байланыстыруда табиғат байлықтарын игеруде, шаруашылық салаларын қалыптастыруда маңызы зор ескі теміржолдың бірі:Орынбор-Ташкент

Қазақстанның солтүстігінде тың және тыңайған жерлерді игеруге, астық шаруашылығын дамытуға мүмкіндік берген, ендік бойымен өтетін магистраль: Орта Сібір

Мұғалім оқушыларға өздері тұратын елді мекеннің планын қағазға түсіріп келуге тапсырма берді. Оқушылар жергілікті жердің планын түсіру үшін: жер бедерінің ерекшеліктерін горизонталь сызықтармен белгілеу, горизонтальдар бойында биіктігін санмен белгілеу, бергштрих сызықшаларының қойылуы, жер бетіндегі заттардың шартты белгілермен бейнеленуін және масштаб мөлшерін білуі керек еді.

План дегеніміз: жер бетінің қағазға кішірейтіліп түсірген нұсқасы

Планда көрсетілген шартты белгі: ойыс

Теміржолдар ХІХ ғ аяғында пайда болған. Негізі теміржолдар желісі кеңес кезеңінде қалыптасты. Оның негізін елдің бірнеше бөліктерін қосатын ірі магистральдар құрайды.

Турист Еуропа елдеріне саяхатқа шықты. Ұшаққа отырған кездегі уақыт пен қонған кездегі уақыттың айырмашылығын есептегенде, ол өзі білмейтін көп жағдайлар бар екеніне көз жеткізді.

Шығыс Қазақстанның еліміздің оңтүстік аймақтарымен байланысын жақсарту мақсатында салынған ұзындығы 150км теміржол: Өскемен Шар

Қазақ ұлттық географиялық терминдер 

Арқа - белгілі бір бағытқа қарай созылған тау жотасы түріндегі ірі әрі созыңқы қырат. 

Атырау - тілімделген жағалау. 

Дөң - белгілі бір бағытқа қарай созылған, дөңесті-жазық келген кішігірім қырат. 

Жал - етегі мен бөктері анық байқалатын, біршама құлама беткейлі болып келген едәуір созылыңқы қырат. 

Жар - жар, жарқабақ, құлама жаға. Бұл термин тік жарлы келген жыра немесе құрғақ арна -мағынасына келеді. 

Қақпа - таулар арасындағы бойлай төмендеген, шатқалға кіретін тұс. 

Қуыс - тау арасына терең кетіп жатқан жіңішке ұзын алқап. 

Оба - әдетте қыраттарда, кей жағдайларда жазық жерлерде жиналып қалған үлкен тас үйіндісі. 

Өзек - ойпат, сай. 

Сай - жыра, қойнау (уақытша суағардағы құрғақ арна). 

Сауыр (аттың сауыры) - биік тау алқабындағы көгалдардағы дөңгелек пішінді тегістелген дөңес. Сырт - а) төбесі тегістелген созылыңқы қырат; қыраттың тегістелген төбесі; ә) адамдар өте сирек баратын және олар мекендейтін аймақтан жырақ жерлерді атайды, яғни мекендеуге қолайсыз орын. 

Тас - географиялық атаулар құрамында көптеген жағдайларда кеуіп қалған жерлерден құралған тау, шоқы не қыраттардың басқа түрлерін білдіретін жинақтық термин. 

Тау - жер бетінің жазықтардан оқшау көтеріліп жатқан бөлігі. 

Төбе - биіктігі кішігірім, пішіні дөңгеленген немесе сопақ, беткейлері жайпақтау, етегі айқын емес жер бедерінің түрі. 

Шың - шығуы қиын биік таулардың ұшы, шыңы. Үстірт аймағында биік тік құлама болып келетін қырат бар. Соңғы мағынадағы қолданысы ғылыми географилық әдебиеттерде кездеседі.

Геология ғылымы мынадай салаларға бөлінеді: 

1. Тарихи геология жер қыртысының алғашқы қалыптасу кезеңінен бастап барлық құрылымын зерттейді. 

2. Палеонтология – жойылып кеткен және қазба қалдықтары ретінде ғана сақталып қалған ағзаларды зерттейтін ғылым. 

3. Геотектоника – жер қыртысының құрылымы мен дамуын, тектоникалық құрылысын зерттейтін ғылым. 

4. Минералогия –минералдардың пайда болу процестерін, олардың құрамын және қасиеттерін зерттейтін ғылым. 

5. Петрография – тау жыныстарының құрылымын, минералдық және химиялық құрамын зерттейтін ғылым.

00 ендік пен 00  бойлық координаталарында орналасқан: Атлант мұхиты.
 0-3600 азимуттың ... бағытты көрсетеді:Солтүстік
 1км –ге көтерілген сайын қысым төмендейді:100 мм сынап бағанына
 1м3 ауадағы су буының нақты мөлшері (г/м3):Абсолют ылғалдылық
 1 : 1 0000 масштабты қартада екі нүкенің арасы 8 см қашықтықта анықтаңдар 800 м
 1:10 000 масштабты қартада екі нүктенің арасы 5 см деп болса бұл объектілердің ара қашықтығы 500 м
 1 000 адамға шаққандағы 1 жыл ішінде туған балалардың саны Туу
 1 000 адамға шаққандағы 1 жыл ішіндегі өлген адамдар саны: Өлім-жітім
 1000 тұрғынға шаққандағы туу көрсет-нің “әлем рекордсмені” Кения
 1 литр суда еріген заттардың граммен алынған мөлшері: тұздылығы
 1 см-де 100 м - ... масштаб Атаулық
 3 см-де 100 м - ... масштаб Атаулық
 1 т қант өндіруге қажет қант қызылшасы (т): 6-9
 1:10 000 масштабын атаулы масштабта көрсетіңіз 1 см – 100м.
 1° меридианның ұзындығы (км) 111 км.
 1498 жылдың тамыз аяғында болған үшінші саяхатында Х.Колумб ... өзенінің сағасына жетеді: Ориноко
 1800 азимуттың бағыты көрсетеді:Оңтүстік
 1855 жылы Замбези өзеніндегі Виктория сарқырамасын...ашты: Давид Ливингстон
 1909 жылы Солтүстік полюске жеткен саяхатшы Р.Пири
 1911 жылы оңтүстік полюске жеткен экспедиция:Р.Амундсен
 1932 жылы ... басқарған экспедиция Солтүстік Мұзды мұхитын бір жүзу маусымында (навигация) өту мүмкіндігін дәлелдеді. О.Ю.Шмидт
 1943 жылы аквалангты жасаған француз теңізшісі: Жак Ив Кусто
 1966 жылы қатты жер сілкінісіне ұшыраған Өзбекстандағы қала: Ташкент.
 1977 жылы құрылған Ұлттық табиғи парктің аты: Баянауыл.
 1990 жылы территориясыны қосып алу есебінен ауданының ұлғайтқан мемлекет: Германия
 1996 жылы 26 сәуірде құрылған топ: Шанхай ынтымақтастық ұйымы
 1999 жылы жер шарындағы халық саны: 6 миллиардтан астам.
 1999 жылы НАТО агрессиясына ұшыраған Еуропа елі: Югославия
 20º және 30º ендіктер аралығында орналасқан табиғат белдеуі: Тропиктік
 2002 жылы салынған, ұзындығы 635 км құбыр:Қарашығанақ-Атырау
 22 жасында Орыс география қоғамына мүше етіп қабылданған ғалым. Ш.Уәлиханов.
 270º азимутқа сәйкес келетін көкжиек түсі: Батыс
 2-Дүниежүзілік соғыс қарсаңында нәсіллік кемсітушілік үлкен орын алған. Германияда
 2-Дүниежүзілік соғыстан кейінгі нәсілдік кемсітушілік үлкен орын алған мемлекет Оңтүстік Африка Республикасы
 30-шы ендіктен экваторға қарай соғатын желдер: пассат
 4-5 мың шақырымға жететін ұзын құбырлар .... салынған АҚШ.
 45°азимуттың ... бағыты көрсетеді: Солтүстік-шығыс
 66,5°с.е. және 66.50о.е. параллельдердің атауы: Поляр шеңбері
 70º ш.б көрсететін меридиан 2рет кесіп ағатын Қазақстан өзені: Есіл
 90º азимуттың ... бағыты көрсетеді: Шығыс
 99 % өз ұлтынан тұратын мемлекет Жапония
 99 % электр энергиясын СЭС өндіреді Норвегияда
 to бірдей нүктелерді біріктіретін сызық: Изотерма
 tº жоғары жел бойына жауын-шашын мол,егіншілікке жарамсыз аймақ: Экваторлық
 tº ж/е қысым әсерінен өз қасиетін өзгерткен тау жыныстары: Метаморфоздық
 tº үнемі жоғары жауын-шашын жыл бойы біркелкі болатын табиғат зонасы:Экваторлық ылғалды орман
 ІХ-Х ғасырларда Араб саяхатшыдарының жазбаларында сипатталан көлдің аты: Арал
 XIІІ ғасырда Алакөл және Балқаш көлдері жайында алғашкы деректер келтірген ... П.Карпини мен В.Рубрук.
 XIX ғасырдағы нағыз эмиграция елі. Ирландия.
 ХІХ ғасырдағы негізгі эмиграция ошағы. Батыс Еуропа.
 XIX  ғасырдың 50-60 жылдары Жоңғар Алатауы мен Іле озенінің маңын зерттеуші ғалым: Ш.Уәлиханов.
 ХVІІ ғасырда қазақ жерін бейнелеген карта: "Үлкен сызбада"
 XVIІ ғасырдағы Қазақстан жері түсірілген карта «Сібірдің сызба кітабы» атласында
 XVIIІ ғ. соңы мен XIX басында Оңтүстік Американы зерттеген неміс ғалымы А.Гумбольдт
 ХVIIІ ғ. 20-шы жылдары Қазақстанда пайда болған өнеркәсіп саласы Түсті металлургия
 XX ғасыр аяғындағы дүние жүзілік саяси картадағы елдер мен территориялардың саны. 230
 Қазақстанның хромит кен орындарының 99% кездеседі: Мұғалжарда
 Қазақстанның шөл зонасының топырағы: сұр, қоңыр топырақ
 Қазақстанның шөлдеріне тән ағаш: Сексеуіл
 Қазақстанның шөлейт зонасының негзгі топырағы: Ашық қара қоңыр
 Қазақстанның шөлейт зонасының ірі өзендері: Жем, Ойыл
 Қазақстанның шөлінде ғана өсетін дәрілік өсімдік: Дермене жусан
 Қазақстанның шығысындағы тау: Алтай
 Қазақстанның Шығысы бай табиғат байлықтары: Түсті металл мен су энергиясы
 Қазақстанның шығысындағы мемлекет: Қытай
 Қазақстанның шығысындағы тауларының қайта көтерілген эрасы: Кайназойда
 Қазақстанның ірі су қоймалары: Бұқтырма, Қапшағай
 Қазақстанның ірі су электр станциясы: Бұқтырма
 Қазақстанның ірі фосфорит қоры орналасқан: Қаратау мен Мұғалжар тауларында
 Қазақстанның ішкі алап көлдерінің ірілер: Каспий,Арал
 Қазақстанның ішкі көшіп-қону басым қалалар: Астана, Алматы
 Қазақстанның ішкі көшіп-қонуы басым қалалар: Қостанай, Ақтау, Семей
 Қазақстанның ішкі суларының мөлшері (млрд. м3): 115,3
 Қазақстанның эканомикалық-географиялық тұрғыдан артықшылығының бірі: Транзиттік жол торабы үстінде орналасуы
 Қазақстанның эканомикалық – географиялық тұрғыдан артықшылығы: Көп бөлігін жазық алып жатыр
 Қазақстанның ежелгі платформалы аймағы: Шығыс Еуропа
 Қазақстанның «Жер асты теңізі» бар аймағы: Мойынқұмда
 Қазақстанның қорғасын – мырыш немесе полиметалл өнеркәсібі дамыған аймағы: Шығыс пен Оңтүстік
 Қазақстанның машина жасау кешені: Кешенді сала
 Қазақстанның өнімін негізгі сатып алушылар: Ресей, Қытай
 Қазақстанда жауын – шашынның ең көп түсетін жері: Батыс Алтай
 Қазақстандық Алтайдағы ірі су қойма: Бұқтырма
 Қазақтар басым орналасқан облыстар: Маңғыстау, Атырау
 Қазақтар нәсілге жатады: Моңғолоид
 Қазақтың тұңғыш географ – ғалымы: Ш.Уалиханов
 Қазақтың ұсақ шоқысындағы ең биік тау: Ақсоран
 Қазақтың ұсақ шоқысының абсолют биіктігі: 1565м.
 «Қаздың қайтуы» табиғат ескерткіші орналасқан жер: Павлодар қаласының солтүстік батысы
 Қазіргі кезде географиялық қабықты өзгертетін негізгі фактор: Антропогендік
 Қазіргі материктердің ең ежелгі тегіс участкілері: Платформалар
 Қазіргі кезде әлемдегі аса ірі этнос: Қытайлар
 Қазіргі кезде мұздардың қарқынды еруіне әсер ететін фактор: Атмосфера мен гидросфераның ластануы
 Қазіргі кезде халықтың орналасуы ... байланысты: әлеуметік – экономикалық және табиғат жағдайында
 Қазіргі кездегі Шығыс – Еуропа жазығының Қазақстан бөлігіндегі қоршаған орта ластануының негізгі көзі: Мұнай – газ кен орны қалдықтары
 Қазіргі материктердің ең ежелгі тегіс бөліктері: Платформалар
 Қазіргі уақыттағы экологиялық дағдарыстың негізгі себебін көрсетіңіз: Адамның шаруашылық әрекеті
 Қазіргі халықтың табиғи өсуінің жылдық көрсеткіші: 85-90миллион адам
 Қай өзен аңғары күріш өлкесі: Сырдария
 Қайсысы құмды шөлге жатпайды: Бетпақдала
 Қала рөлінің басымдылығы мен қала халқы санының артуы: Урбандалу
 Қала халқының көбеюіне әсер еткен фактор: Өнеркәсіптің дамуы
 Қала халқының үлес салмағы... көрсекіші: индустрияландырудың
 Қала халқының үлес салмағының өсуі: Урбандалу
 Қала ішіндегі және қала маңы жолаушыларын тасымалдау... тиеді: автомобиль көлігі
 Қала ішіндегі мемлекет: Ватикан
 «Қалайы белдеуіне» жататын түбек: Үндіқытай
 Қалайы-вольфрам белдеуі орналасқан аймақтар: Оңтүстік-Шығыс Азия
 Қалалардың өсуі және қала тұрғындарының үлес салмағының өсуі: Урбандалу
 Қалдық қалдырмайтын өнеркәсіп саласы: Химия
 Қалпына келетін табиғат ресурсы: су
 Қалпына келмейтін табиғат байлықтары: минералдық
 Қалпына келмейтін табиғат ресурсы: Пайдалы қазбалар
 Қалталы жануарлар көп материк: Австралия
 Қалыңдығы 2-4 метрге жететін көпжылдық мұздар кездесетін мұхит: Солтүстік Мұзды мұхит
 Қалыптасқан орнына байланысты жерде ауа массасының ... түрі бар: 4
 Қандай табиғат зонасында булану жоғары: Шөлейтте
 Қант зауыты бар қалалар: Тараз, Алматы
 Қант қамысын өсіретін ел: Куба
 Қант құрағы көп өіретін мемлекет: Куба
 Қант қызылшасы өсіріледі: Шу, Қаратал өзендерінің аңғарларында
 Қант өнеркәсібі жақсы дамыған облыстар: Алматы, Жамбыл
 Қант өнекәсібінің орналасу принціпі: Шикізат көзінде
 Қапшағай су қоймасы орналасқан өзен: Іле
 Қар және мұздықпен қоректенетін өзендер:Сырдария, Іле, Шу
 Қар жиегі дегеніміз: қар жиналып мұздыққа айналатын шекара
 «Қар мекені» деген мағынаны білдіретін тау: Гималай
 Қар суымен қоректенетін өзендер: Нұра, Жайық
 Қара Ертіс келіп құятын өзен: Зайсан
 Қара және қызғылт топырақтың зонасы :Дала
 Қара металдар: Темір, хром
 Қара металлургия мен отыр өнеркәсібінің және әкімшілік территориясының орталығы...Қарағанды қаласы
 Қара металлургия өндірісін орналастырудың негізгі факторы... бағытталған: кокстелген көмір мен темір рудасына
 Қара металлургияға қажетті шикізат: Темір кені
 Қара топырақ зонасы еліміздің алып жатыр: орманды дала және дала алқабын
 Қара топырақ Қазақстанның мына аймақтарында көп: Қостанай, Ақмола
 Қара топырақ құрамындағы қарашірік мөлшері: 9%
 Қара топырақты зона Қазақстанның ... аймағында тараған: Солтүстікте
 Қарабас Қарағай, шырша, майқарағай өсетін табиғат зонасы: Тайга
 Қарағанды ауыр машина жасау зауыты ... шығарады: Кен қазытын комбайндар , шахталарға құрал жабдықтар, бұрғылау машиналарын, крандар
 Қарағанды көмірін өндіру әдісі: шахталы
 Қарағанды көмірін пайдаланатын негізгі өнеркәсіп салалары: металлургия, химия 

Қарағанды көмірінің сапасы: Өте жоғары, кокстеледі
 Қарағанды, Екібастұз, Майкүбі кен орындарында ....өндіріледі: Тас көмір және қоңыр көмір
 Қарағандының басты маманданған өндірісі: Көмір өндіру
 Қаражамбас және Қаламқас кен орындары орналасқан: Бозащы түбегінде
 Қаракөл елтірісін өндіруге мамаданған облыс: Оңтүстік Қазақстан, Маңғыстау
 Қарақия ойысы ... орналасқан: Маңғыстау түбегінде
 Қарақұм каналының салынуына байланысты елеулі өзгерістерге ұшыраған республика:Түркменстан
 Қарақұм жармасын шығаратын зауыт: Өскеменде
 Қаратал өзені келіп құяды. Балқаш көліне
 Қаратал өзені басталатын тау: Жоңғар Алатауы
 Қаратау жоасы мен Шу өзені аңғарында ..... орналасқан: Мойынқұм
 Қаратау жотасында мына кендер көп орналасқан: Фосфорит, полиметалл
 Қаратау тауларындағы пайдалы қазба: Фосфорит
 Қаратаудағы полиметалл рудаларының кен орындары: Мырғалымсай, Ащысай
 Қара топырақ Қазақстанның ... солтүстік бөлігінде
 «Қар мекені» деген мағынаны білдіретін тау: Гималай
 Қармен қоректенетін өзен деңгейінің ең төмен кезеңі болады: жазда
 Қаскелеңде өндірілетін құрылыс материал: Гипс
 Қатты жаңбырлар мен мұздықтардың әсерінен болатын апат: Сел
 Қоғамда өндіргіш күштердің сапа жағынан түбегейлі өзгерістері: ҒТР
 Қоғамдық өндірісте еңбек ететін адамдар: Экономикалық белсенді халық
 Қоғамның өндіргіш күштерінің негізгі факторының бірі: Адам (Халық)
 Қоғамның табиғатқа қысымы кенет артқан ғасыр: ХХғ
 Қой басы санынан дүние жүзі бойынша бірінші орындағы мемлекет: Австралия
 Қоңыржай шұғыл континеттік климат... тән. Улан-Баторға
 Қоныс аудару капитализмнің елдері: Австралия, Канада
 Қоңырат, Саяқ кен орындарынан алынады: Мыс
 Қоңыржай белдеудегі дала мен шөлдің аралығндағы өтпелі зона: Шөлейт
 Қоңыржай белдеудегі Еуразияның .... зонасы ауыл-шаруашылық үшін жақсы меңгерілген. Далалар мен орманды дала
 Қоңыржай белдеудегі орман зонасының қылқанда және жалпақ жапырақты ағаш тұқымдары аралас өсетін өңір: Аралас орман
 Қоңыржай белдеудің қылқан жапырақты ормандары: Тайгада
 Қоңыржай белдеулерде жыл бойы басым болатын жел: Батыс желдер
 Қоңыржай мен поляр ендіктеріндегі мұхит суының тұздылығы: 33‰
 

Мұнай өнеркәсібі жиырмасыншы ғасырдың ортасынан бастап дамыған сала. Мұнайдың негізгі қоры көбінесе дамушы елдерде шоғырланған. Мұнай маңызды экспорттық тауар болып саналады. Мұнайды өндіретін негізгі аудандарға Парсы шығанағы, Латын Америкасы жатады.

Газ өндірісі жиырмасыншы ғасырдың ортасынан бастап дамыған сала. Газ – ауаны ластамайтын, толық жанатын отын түрі. Дүниежүзіндегі аса ірі газ өндіруші елдерге Ресей, АҚШ жатады.

Жылу электр станциялары көмір, мұнай өнімдері, газды пайдаланып жұмыс істейді. Дүниежүзі бойынша электр энергиясының 63%-ы ЖЭС-тарда өндіріледі. Дүниежүзі бойынша атом электр стансаларында энергия өндірудің маңызы артып отыр. Атом электр стансыларын өндірілетін электр энергиясының үлесі 17%-ды құрайды.

Темір кені металлургия өнеркәсібінің дамуына қажетті шикізат. Қазіргі кезде жылына 1 млрд тоннаға жуық темір кені өндіріледі. Темір кенін сыртқа шығаруда Бразилия, Аустралия, Қытай, Үндістан сияқты елдер алдыңғы орындарда.

Қытайда шойын балқытуға қажетті шикізат қоры мол болғандықтан, шойын өндіруден Қытай дүниежүзінде бірінші орынды алады.

Мыс – маңыздылығы жөнінен екінші орын алатын металл. Мыс өнеркәсібі шикізат көзіне бағдарланады. Дүниежүзінде тазалығы жөнінен ерекше көзге түсетін мыс өндіретін екі аймақ бар, олар Орталық Африкадағы Заир мен Замбия және Қазақстан.

Дүниежүзінде машина өндіруден алдыңғы орындардағы елдерде "автомобиль астанасы" деген орталықтар болады. Мысалы, АҚШ-тың автомобиль орталығы Детройт қаласы болса, ГФР-дың автомобиль астанасы Вольфсбург қаласы.

АҚШ-тың Сиэтл қаласында "Боинг-747" ұшақтары құрастырылады.

Солтүстік Америкадағы тамақ өнеркәсібіндегі ірі монополистер "Кока-кола" мен "Пепси-Кола". Олардың дүниежүзінің көптеген елдерінде өкілдіктері бар.

Жер шарында балық аулаудан көзге түсетін алты ел бар, олар: Перу, Чили, Жапония, Ресей, АҚШ, Исландия.

Жер шарында ауыл шаруашылығымен айналыспайтын бірде-бір ел жоқ. Дүниежүзі бойынша ауылшаруашылық саласында 1,3 млрд-тан астам адам жұмыс істейді.

"Жасыл революция" дегеніміз – мәдени өсімдіктердің өнімділігін арттыру, жаңа сорттарды шығару. "Жасыл революцияның" негізі XX ғасырдың 60-жылдары Мексикада қаланды. Жасыл революция нәтижесінде көптеген дамушы елдер өздеріндегі азық-түлік мәселесін шешіп, аштықты жоя білді.

Жүгерінің Отаны – Оңтүстік Америка. Жүгері Х.Колумбтың саяхатынан кейін дүниежүзіне таралған. Әлем бойынша жүгері өндіруші жетекші ел АҚШ болып саналады. Дүниежүзі бойынша жүгерінің 50% -ы АҚШ-та өсіріледі.

Кофеннің негізгі шыққан жері Африкадағы Эфиопия мемлекеті. Кофе сергітпе дақылға жатады. Қазір кофе түсімінің 2\3 Бразилия мен Колумбия береді. Шайдың Отаны – Қытай. Дүниежүзінде жиналатын шайдың 4/5-ін Қытай, Үндістан, Шри-Ланка береді.

Талшықты дақылдарға мақта, джут, зығыр жатады. Басқа талшықты дақылдарға қарағанда, джут пен зығырдың таралу аймағы шектеулі. Джут өндіруден Үндістан мен Бангладеш көзге түссе, зығыр өндіруден Ресей, Беларусь алда.

Қант қызылшасы қоңыржай ендікте өсетін дақыл.

Күнбағыс өсіруші жетекші елдер: Франция, АҚШ, Ресей, Украина.

Табиғи каучукты гевея ағашынан алады. Табиғи каучук өндіруден Азиядағы Тайланд, Индонезия, Малайзия көзге түседі.

Какаоның отаны – Америка. Негізгі өндіруші елдер Африканың Кот- д-ивуар, Гана, Нигерия, Оңтүстік Американың Бразилия сияқты елдері.

Марикультура дегеніміз – теңіз өнімдерін қолдан өсіру. Балықты қолдан өсіруден Қытай бүгінгі күнге дейін алдыңғы орынды бермей келеді.

Қой шаруашылығы ет, жүн, тері береді. Дүниежүзі бойынша ең көп қойы бар ел Аустралия. Мұнда 130 млн-нан аса қой бар. Аустралиядағы қой шаруашылықтары шипстейшнз деп аталады.

Ірі-қара өсіру орманды дала және дала зоналарында дамыған. Дүниежүзінде етті ең көп өндіретін елдер қатарына АҚШ, Қытай, Бразилия, Аргентина, Ресей жатады.